KŁAMSTWO i jego badanie
Rodzaje kłamstwa.
Zobacz też:
SZKOLENIA
USŁUGI EKSPERCKIE
WSPARCIE METODYCZNE
KONSULTACJE
z tej dziedziny
W systematyce zjawiska kłamstwa można wyróżnić następujące jego rodzaje:
1. kłamstwo normalne,
2. fantazjowanie,
3. pseudologia fantastika,
4. kłamstwo patologiczne,
5. konfabulacja.
- KŁAMSTWO NORMALNE.
Kłamanie to świadome wprowadzanie w błąd innych osób nieprawdziwymi wypowiedziami.
Występuje ono najczęściej w sytuacjach obrony siebie przed karą, przed różnymi formami poniżenia oraz w sytuacjach dążenia do zaimponowania innym pod jakimś względem (występuje najczęściej u osób, które posiadają niedosyt potrzeby akceptacji, uznania).
Zbyt częste posługiwanie się kłamstwem może prowadzić do utrwalenia się takiego postępowania jako ujemnej cechy charakteru.
- FANTAZJOWANIE.
Kłamanie nieświadome, najczęściej występuje u dzieci jako mechanizm obronny pozwalający na uzupełnianie nie utrwalonych treści zeznań w pamięci poprzez obrazy pochodzące z wyobraźni, przeżyć, filmów, książek, itp.
Polega ono na sprawności myślowo-wyobrażeniowego przedstawiania sytuacji, zdarzeń, całych ciągów zdarzeniowych, będących przetworzeniem, wzbogaceniem wcześniej zdobytych doświadczeń, albo przedstawianiu nowych sytuacji, zdarzeń i ciągów zdarzeniowych.
Zbyt częste, szczególnie w dzieciństwie posługiwanie się kłamstwem może prowadzić do utrwalenia się takiego właśnie postępowania, stając się cechą.
W przypadku kłamstw dziecięcych wskazana jest ostrożność, gdyż w niektórych wypadkach dziecko może nie odróżniać prawdy od fantazji i być wewnętrznie przeświadczone, że nie kłamie.
- PSEUDOLOGIA FANTASTICA (MITOMANIA).
Kłamstwo patologiczne - to chorobliwa tendencja do opowiadania nieprawdziwych historii, najczęściej przedstawiających opowiadającego szczególnie korzystnie (w korzystnym świetle społecznym, np. jako bohatera, osoby o nieprzeciętnych zdolnościach).
Opowiadający stwarza sobie nieprawdziwą historię i odgrywa z dużą konsekwencją rolę społeczną, życiową wynikającą ze zmyślonej sytuacji (np. wymyśla historię o swoim "wyższym pochodzeniu" i przyjmuje gesty, maniery, styl życia, sposób wysławiania się taki, jaki według niego cechuje arystokratę; podaje się za lekarza i próbuje wykonywać ten zawód).
Głównym motywem w pseudologii jest chęć imponowania, potrzeba zaspokojenia nie zrealizowanej ambicji, potrzeba władzy, znaczenia, zaspokojenia miłości własnej, czasem potrzeb seksualnych.
Od zwykłego kłamstwa pseudologia różni się tym, że osoba pseudologizująca sama nie jest w stanie oddzielić prawdy od zmyśleń i wierzy w swoją wymyśloną rolę i osobowość.
- KONFABULACJA.
Konfabulacja to wypełnianie luk pamięciowych, powstałych w związku z uszkodzeniami w centralnym układzie nerwowym (na skutek alkoholizmu, wąchactwa substancji chemicznych, narkomanii, uszkodzeń organicznych, poważnych wypadków i urazów mózgu) wypowiedziami o treściach bądź to niewłaściwie lokalizowanymi w czasie i przestrzeni, bądź zmyślonymi.
Wypowiedziom tym towarzyszy przekonanie osoby mówiącej o ich prawdziwości i poprawnym umiejscowieniu zdarzeń w czasie i przestrzeni.
U dzieci młodszych zachowania konfabulacyjne są przeważnie wynikiem braku kontroli nad funkcjami swojej wyobraźni, pamięci.
W przypadku alkoholików, narkomanów, wąchaczy są to zmyślone, przedstawiające często fantastyczne i nierealne treści wypowiedzi, służące do wypełniania luk pamięciowych, u osób mających trudności zapamiętywania wydarzeń lub przypominania sobie.
Organiczne zaburzenia pamięci są spowodowane np. zmianami organicznymi w okresie starości. Dotyczą one szczególnie tych sytuacji i ich zapamiętywania, które miały miejsce w niewielkim odstępie czasu mając na względzie stosunkowo dobre zapamiętywanie wydarzeń dawnych, które doskonale pamiętają.
Mówiąc o kłamstwach związanych z uszkodzeniami, warto wspomnieć o procesie niepamięci, który jest zaburzeniem występującym w przypadkach utraty przytomności, niekiedy bywa niepamięć fragmentaryczna w następstwie zatruć lub nadmiernego użycia alkoholu.